Muze op Maandag: (G)OUD GELD

Romeinse aureus (Augustus) rond de jaartelling
(collectie Fries Museum) 

Nog twee dagen en dan is de tentoonstelling '(G)OUD GELD: munten en handel in Romiens Fryslân' van Fries Museum en Tresoar afgelopen. Hoe zit het nu met dat (g)oud geld? Betaalden de Frisii in de Romeinse oudheid met de (gouden) Romeinse munten die in de Friese terpen zijn aangetroffen? Muze op Maandag heeft het antwoord.

Nee. In ieder geval niet met de gouden munten. Deze voorbeelden van een aureus uit de eerste eeuw n. Chr. zijn waarschijnlijk uit de broekzak gevallen van een Romeinse soldaat en zo in de grond verdwenen, of door de inheemse bevolking als offer voor de goden begraven.

De munten zijn aangetroffen in de terpen. De terpen zijn eind negentiende en begin twintigste eeuw weggegraven omdat de terpaarde vruchtbare grond was die uitermate geschikt was als mest voor het zanderige zuidwesten van Friesland. Deze afgravingen zijn dus geen wetenschappelijk gedocumenteerde opgravingen. Voorwerpen zijn tijdens deze afgravingen verloren gegaan en voorwerpen zijn bewaard gebleven. Als zij bewaard zijn gebleven is de context waarin zij gevonden zijn, onbekend.

De laatste vijfentwintig jaar zijn er met dank aan de detector veel Romeinse munten bij gevonden uit die (voormalige) terpen. Munten zijn goed te dateren en er zijn drie pieken in de dateringen te onderscheiden: eerste helft van de eerste eeuw, eind van de tweede eeuw en halverwege de derde eeuw. Deze pieken zijn te verklaren omdat het in die periodes politiek onrustig was tussen de Romeinen en de Germanen. Frisii hebben zodoende dienst gedaan in het Romeinse leger en de munten na diensttijd mee naar huis genomen. Of de munten zijn ingezet door de Romeinen als middel in diplomatie om deze streek rustig te houden.

Is er ook met die munten betaald? De Frisii waren handelaars met de Romeinen als belangrijke handelspartner. Hoofdzakelijk via ruilhandel met eigen producten en als doorgeefluik. Dit betekent niet automatisch dat de Friezen voor de handel een markteconomie kenden volgens het Romeinse monetaire systeem. Munten kunnen ook inheems gebruikt zijn buiten het Romeinse systeem om. De Germanen hebben de Romeinse munten vooral in hun eigen cadeau-netwerk gebruikt en in verkeer met eigen goden, en daarnaast wellicht en op erg kleine schaal in economisch verkeer met de Romeinen.